Štetni organizmi gajenih vocaka su vrlo aktivni u toku čitave vegetacije, kada se izvodi najveći broj tretiranja. Međutim, sa zaštitom voćaka od prouzrokovača bolesti i štetočina počinje se znatno ranije, još u toku mirovanja vegetacije, sto je voćarima dobro poznuto. To je, ustvari, zimsko tretiranje voćaka, koje je veoma značajna i obavezna mera u proizvodnji voća u nekim proizvodnim područjima voća u Srbiji (Stamenković, 1999).
U klimatskim uslovima Šumadije, južne, jugoistočne i zapadne Srbije, za zimskim tretiranjem voćaka ukazuje se potreba svake godine, iz razloga što se najveci broj voćnjaka nalazi u blizini šuma, koje su, pored voćaka, domaćini velikog broja insekata, koji tokom jeseni polažu jaja, kako na stablima šumskog drveća, tako i na stablima gajenih voćaka: gubar (Lymantria dispar), lisne vaši (Aphididae), mrazovci (Geometriclae), kukavičja suza (Malacosoma neustria), smotavci (Tortricidae) i drugi.
U periodu 2002-2004. godine, od kada se DNOC ne proizvodi i ne koristi u našoj zemlji za zaštitu voćaka od prouzrokovača bolesti i štetočina, došlo je do prenamnoženosti, u nekim proizvodnim područjima voćaka, staklastih i lisnih vaši, kruškine buve, a naročito gubara, koji ozbiljno ugrožava zasade voćaka u blizini šuma poslednjih nekoliko godina.
Zimski pregledi. Zimski pregledi voćaka su veoma značajni i na osnovu rezultata pregleda utvrđuje se neophodnost izvođenja zimskog tretiranja.
Na granama, grančicama, u naborima kore ili, pak, ispod ispucale kore voćaka, zimu provodi veliki broj štetnih insekatskih vrsta i pregljeva.
Zimski pregledi voćaka izvode se u vremenu mirovanja vegetacije (novemar-mart). Pregledaju se jednogodišnje, dvogodišnje, a vrlo često i trogodišnje grančice i rodni kolači.
Grančice se pregledaju u laboratoriji ispod binokulara. Pre pregleda grančice se skraćuju na prikladnu duzinu (2-6 cm) radi lakšeg pregleda. U toku pregleda beleži se broj utvrđenih štetočina, a po završetku pregleda progoozira se intezitet pojave i štetnost.
Zimskim pregledima utvrđuje se prisustvo velikog broja štetnih organizama na voćkama. U prvom redu, utvrđuje se prisustvo i brojnost jaja lisnih vašiju, gubara, kukavičje suze, crvenog preglja i mrazovaca (Geometddae), a zatim larve šljivine štitaste vaši, kalifornijske vaši, krvave vaši, glogovca, žutotrbe, smotavaca, jabuktnog moljca i dr. štetočina. Tokom februara, a i marta, sa porastom temperature aktiviraju se odrasli insekti kruskine buve i jabukinog cvetojeda i njihovo prisustvo se utvrđuje pregledom većeg broja grančica i pupoljaka.
Imajući u vidu značaj zimskih pregleda, savetujemo proizvođačima da obavezno provere prisustvo jaja napred navedenih štetočina u svojim voćnjacima. Ovi pregledi mogu se obaviti pomoću lupe, koju većiria proizvođača poseduje, a za detaljan i sveobuhvatan pregled uzoraka mogu da se obrate stručnjacima Centra za voćarstvo i vinogradarstvo u Čačku, Poljoprivrednih fakuleta i Zavoda za poljoprivredu.
Vrste štetnih organizama koji se suzbijaju zimskim trctiranjem. Zimskim tretiranjem suzbija se veliki broj štetnih organizama. Od insekata, zimskim tretiranjem suzbijaju se: štitaste vaši (Coccidae, Lecanidae), lisne vaši (Aphididae), krvava vaš (Eriosoma lanigerum Hansen), jabukin cvetojed (Antonomuspomorum 1,.), jabukin moljac (Hyponomenta malinellus Xell.), šljivin moljac (Hiponomenta padellus I..), breskvin moljac (Anarsia linealella Zell.), kruškina buva (Cacopsylla spp.), mrazovci (Geomeiridae), gubar (Lymantria dispar I,.), kukavičija suza (Malcosomci neustria L.) i razni smotavci (Tortricidae). Od prouzrokovača bolesti, zimskim tretiranjem voćaka suzbijaju se Taphrina deformans Tul. (prouzrokovač kovrdžavosti lišća breskve), T. pruni Tul. (prouzrokovač rogača šljive), Botrytinia fitckeliana Whetzcl (prouzrokovač truleži) i dr. Pored napred navedenih štetnih organizama, zimskim tretiranjem voćaka i vinove loze suzbijaju se i mnogi pregljevi (Acarinae), mahovine i lišajevi, kojima su vrlo često obavijena stabla šljiva i drugih voćnih vrsta, gde se sprovodi neredovna zaštita tokom vegetacije ili se uopšte ne sprovodi.
Vreme izvodenja zimskog tretiranja. Zimsko tretiranje voćaka i vinove loze izvodi se u vreme mirovanja vegetacije, odnosno od opadanja lišća u jesen pa do početka vegetacije u proleće. Međutim, najbolji rezultati u suzbijanju štetnih organizama se postižu kada se zimsko tretiranje izvodi u drugoj polovini februara ili početkom marta, upravo pred samo kretanje vegetacije. Međutim, koštičavo voće, malinu i kupinu treba tretirati nešto ranije, jer ove voćne vrste kreću ranije sa vegetacijom.
Sredstva za zimsko tretiranje. Pošto je dozvola za proizvodnju i promet sredstava na bazi DNOC u našoj zemlji istekla 2002. godine i dosada nije obnovljena, proizvodači voća i grožđa najverovatnije i u ovoj sezoni ne mogu računati na preparate na bazi DNOC. Praktično rečeno, proizvodnja i promet DNOC od 2002. godine je zabranjena u našoj zemlji. Međutim, zbog sve izraženijih problema u zaštiti voćaka od štetnih insekata, Udruženje voćara je uputilo zahtev Ministarstvu za poljoprivredu, vodoprivredu i šumarstvo za jednokratni uvoz DNOC za rešavanje problema gubara koji je u kalamitetu, a takođe i štitastih i lisnih vašiju, mrazovaca, kruškine buve i drugih štetočina.
Za zimsko tretiranje vocaka i vinove loze preporucuju se:
Mineralna ulja (Galmin, proizvodi se u obliku koncentrata za emulziju
sa 990 g/1 mineralnog ulja, kortsti se u toku mirovanja vegetacije do faze "mišje
uši", odnosno razvoja lisnih pupoljaka [00-09 BBCH skale]. Koncentracija
primene za jabučasto voće je 4%, a košticavo 3%; Belo ulje, proizvodi se u obliku
koncentrata za emulziju sa 900 g/1 mineralnog ulja. Koristi se kao Galmin).
1. Mineralno ulje + diazinon (Oleodiazinon, proizvodi se u obliku
koncentrata za emulziju sa 850 g/1 mineralnog ulja i 100 g/1 diazinona. Koristi se
do faze "mišje uši", tj. razvoja lisnih pupoljaka [00-09 BBCH skale]. Koncentracija
primene 0,3%. Na tretiranim površinama najmanje 23 dana posle primene ne
dozvoliti pristup domacim zivotinjama).
2. Mineralno ulje + Metidation (Oleoultravet, proizvodi se u obliku
koncentrata za emulziju sa 280 g/1 mineralnog ulja i 100 g/I metidationa. Koristi
se za zimsko ili rano prolećno treliranje. Koncentracija primene 0,3%;
Oleometion, proizvodi se u obliku koncentrata za emulziju sa 280 g/1 mineralnog
ulja i 100 g/I metidationa. Koristi se kao Oleo ultravet; Dast oil, proizvodi se u
obliku koncentrata za emulziju sa 280 g/1 mineralnog ulja i 100 g/1 metidationa.
Koristi se kao Oleo ultravet).
3. Mineralno ulje + Partition (Galpar, priozvodi se kao koncentrat za
emulziju sa 530 g/1 mineralnog ulja i 100 g/1 parationa. Koristi se u toku
mirovanja vegetacije do faze "mšije uši", odnosno razvoja lisnih pupoljaka [00-09
BBCH skale]. Može se primeniti u kombinaciji sa bakarnim preparatima (Bakarni
oksihlorid, Bakrocid, Bakarni kreč), čime se postiže ušteda u vremenu i novcu
(Stamenkovic, Dakic, 1999). Koristi se u koncentraciji 0,5%. Na tretiranim
površinama 21 dan posle primene ne dozvoliti pristup i ispašu domaćim
životinjama; Stcipar oil, proizvodi se u obliku koncentrata za emulziju sa 530 g/1
mineralnog ulja i 100 g/1 parationa. Koristi se kao Galpar).
Zaključak. Zimsko tretiranje voćaka i vinove loze veoma je značajna i obavezna mera u proizvodnji voća i grožđa u većini područja u Srbiji, a naročito u Šumadiji, južnoj, jugoistočnoj i zapadnoj Srbiji.
Zimsko tretiranje voćaka izvodi se u vreme mirovanja vegetacije.
Na osnovu rezultata zimskih pregleda utvrđuje se neophodnost izvođenja zimskog tretiranja.
Zimskim tretiranjem voćaka i vinove loze suzbijaju se lisne i štitaste vaši, krvava vaš, jabukin cvetojed, jabukin, breskvin i šljivin moljac, kruškina buva, mrazovci, gubar, kukavičja suza i razni smotavci.
Za zimsko tretiranje voćaka i vinove loze preporučuju se: Mineralna ulja (Galmin i Belo ulje), Mineralno ulje + Diazinon (Oleodiazinon), Mineralno ulje + Metidation (Oleometion, Oleoultravet, Dast oil) i Mineralno ulje + Paration (Galpar, Stopar oil).
